سرطان دهانه رحم نوعی از سرطان رحم است که از سلول‌های قسمت انتهایی رحم که به واژن ختم می‌شود منشأ می‌گیرد.

گونه‌های مختلفی از ویروسHPV  که از طریق مقاربت جنسی منتقل می‌شوند نقش مهمی در ایجاد سرطان دهانه‌ی رحم دارند.

وقتی بدن در معرض ویروس HPV قرار می‌گیرد، معمولا سیستم ایمنی مانع از آسیب رساندن ویروس به بدن می‌شود ولی در درصد کمی از موارد این ویروس سال‌ها در بدن باقی می‌ماند و با تغییر در ساختار سلول‌های دهانه‌ی رحم باعث تغییراتی می‌شود که این سلول‌ها را به سمت سرطانی شدن پیش می‌برد.

شما می‌توانید با انجام آزمایشات غربالگری و یا واکسن‌هایی مخصوص که برای مقابله با این ویروس تولید شده‌اند خطر ابتلا به این نوع سرطان را در خود کاهش دهید.

علائم و نشانه‌ها

در مراحل ابتدایی این بیماری عموماً علائمی وجود ندارد.

علائم بیماری در مراحل پیشرفته تر شامل:

1. خونریزی واژن بعد از رابطه‌ی جنس ، در فاصله بین قاعدگی و یا بعد از دوران یائسگی.
2. ترشحات آبکی یا خونابه‌ای از واژن که معمولاً بوی نامطبوعی دارند.
3. درد در ناحیه‌ی لگن و یا درد در هنگام رابطه‌ی جنسی

در صورت بروز هریک از علائم بالا به پزشک خود مراجعه کنید.

دلایل ایجاد سرطان

شروع سرطان دهانه رحم با ایجاد جهش در DNA سلول‌های دهانه‌ی رحم شروع می‌شود. DNA قسمتی از سلول است که به سلول دستور می‌دهد که چه کاری انجام دهد.

سلول‌های سالم با سرعتی مشخص تقسیم می‌شوند و افزایش می‌یابند و در نهایت از بین می‌روند. سلول‌های سرطانی با سرعتی خارج از حد معمول تقسیم می‌شوند و تعدادشان به صورت غیرقابل کنترل افزایش می‌یابد و در نهایت از بین نمی‌روند. تجمع این سلول‌های سرطانی و غیرنرمال در نهایت باعث ایجاد تومور می‌شود. سلولهای سرطانی می‌توانند از مکان اصلی خود به بافت‌های اطراف و یا حتی نقاط دور دست.دست‌اندازی کنند که به این پروسه متاستاز (metastasize)گفته می‌شود.

به طور مشخص نمی‌توان گفت که عامل ایجاد سرطان دهانه رحم چیست اما HPV نقش مهمی را در ایجاد این نوع سرطان ایفا می‌کند. ابتلا به HPV به تنهایی نمی‌تواند عامل ایجاد سرطان باشد بلکه مجموعه ای از ویروس،عوامل محیطی و سبک زندگی در ایجاد بیماری موثرند زیراHPV  بسیار شایع می باشد ولی لزوماً تمام افراد مبتلا به این ویروس دچار سرطان دهانه رحم نمی‌شوند.

انواع سرطان دهانه رحم

تشخیص نوع سرطان دهانه رحم به پیش‌بینی در مورد پیش‌آگهی وانتخاب نوع درمان کمک کننده است.

دو نوع اصلی سرطان دهانه رحم شامل :

کارسینوم سلولهای سنگفرشی (Squamous cell carcinoma): این نوع در سلول‌های کوچک لایه خارجی و پوشاننده ی دهانه رحم وجود دارند. سلول‌های سرطانی به قسمت‌های داخلی‌تر نفوذ کرده و واژن را نیز درگیر می‌کنند. این نوع شایعترین نوع سرطان دهانه ی رحم می‌باشد.

آدنوکارسینوم (Adenocarcinoma): این نوع از سرطان در سلول‌های استوانه‌ای شکل که وظیفه‌ی ترشح مواد را در مجرای رحم برعهده دارند ایجاد می‌شود.

در مواردی این دو نوع با هم وجود دارند و درموارد نادری سلول‌های دیگری به جز سلول های سنگفرشی و استوانه‌ای درگیر می‌شوند.

عوامل خطر

1. داشتن شریک‌های جنسی متعدد: هرچه بیمار با افراد بیشتری رابطه‌ی جنسی برقرار کند و یا کسی که با او رابطه‌ی جنسی دارد، شریک‌های جنسی بیشتری داشته باشد احتمال ابتلا به HPV افزایش می‌یابد.
2. روابط جنسی در سنین پایین‌تر: داشتن رابطه ی جنسی در سنین پایین‌تر احتمال ابتلا به HPV را افزایش می‌دهد.
3. داشتن بیماری های مقاربتی دیگر (STD): داشتن بیماری‌های مقاربتی دیگر از جمله گنوره (سوزاک) ، کلامیدیا و ایدز احتمال ابتلا به HPV را افزایش می‌دهد.
4. ضعف سیستم ایمنی: در صورت داشتن سیستم ایمنی ضعیف که به وسیله‌ی ابتلا به بیماری‌های تضعیف کننده‌ی سیستم ایمنی ایجاد می‌شود احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم در صورت آلوده بودن به ویروس HPV افزایش می‌یابد.
5. سیگار کشیدن: احتمال ایجاد سرطان رحم از نوع سلول‌های سنگفرشی را افزایش می‌دهد.
6. مصرف داروهای جلوگیری از سقط جنین: اگر مادر برای جلوگیری از سقط جنین از دارویی به نام دی اتیل استیبسترول (diethylstilbestrol) استفاده کرده باشد احتمال ایجاد سرطان دهانه رحم در دختر وی افرایش می‌یابد.

پیشگیری

برای کاهش احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم:

• از پزشک خود برای مصرف واکسن HPV راهنمایی بخواهید.
• به صورت روتین آزمایش پاپ اسمیر بدهید این آزمایش به شما در تشخیص بیماری در مراحل اولیه کمک می‌کند. در سیستم های بهداشتی بعضی از کشورها توصیه می‌شود از سن ۲۱ سالگی غربالگری پاپ اسمیر شروع شود و هرچندسال یکبار تکرار شود.
• داشتن رابطه جنسی سالم، با کاهش شریک‌های جنسی و استفاده از کاندوم در حین رابطه‌ی جنسی
• عدم مصرف دخانیات : اگر سیگار نمی کشید شروع نکنید، و اگر سیگاری هستید از پزشک خود برای ترک کمک بخواهید.

تشخیص

آزمایش‌های غربالگری می‌تواند در تشخیص زودهنگام سرطان دهانه رحم و یا تشخیص مراحل پیش سرطانی کمک کننده باشد. بیش‌تر گایدلاین‌های پزشکی شروع غربالگری از سن ۲۱ سالگی را توصیه می‌کنند.

آزمایشات غربالگری شامل:

• پاپ اسمیر(Pap tests): در این نوع غربالگری پزشک سلول‌های موجود در دهانه‌ی رحم را تراش می‌دهد و در آزمایشگاه این سلول‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند. پاپ اسمیر به تشخیص سلول‌های سرطانی و یا سلول‌هایی که احتمال سرطانی شدن را دارند کمک می‌کند.
• HPVDNA test: در این آزمایش سلول‌ها از نظر انواعی از HPV که احتمال ایجاد سرطان دهانه رحم در آن‌ها زیاد است مورد بررسی قرار می‌گیرند.

تشخیص

اگر پزشک به سرطان دهانه رحم مشکوک باشد یک معاینه کامل انجام می‌دهد طی این معاینه پزشک از وسیله به نام کولپوسکوپ(colposcope) برای مشاهده‌ی دهانه‌ی رحم استفاده می‌کند تا تغییرات ظاهری بر روی دهانه رحم را مشاهده کند.

در حین انجام این معاینه پزشک معمولا نمونه از بافت دهانه ی رحم بر می‌دارد که به دو روش:

1. پانچ بیوپسی(Punch biopsy) : از یک وسیله‌ی تیز برای برداشتن نمونه کوچکی از بافت دهانه رحم استفاده می‌کند.
2. اندوسرویکال کورتاژ(Endocervical curettage): از یک وسیله ی قاشقی شکل برای خراشیدن سلول‌های سطح دهانه رحم استفده می‌کند.

اگر نتایج حاصل از دو نمونه برداری بالا نگران کننده بود پزشک ممکن است یکی از دو تست پایین را انجام دهد.

1. الکتریکال وایر لووپ( Electrical wire loop): در این تست با یک وسیله‌ی الکتریکی با ولتاژ پایین یک نمونه بافتی کوچک برداشته می‌شود این پروسه معمولا تحت بی حسی موضعی انجام می‌شود.
2. کانیزیشن Cone biopsy (conization) : به پزشک این اجازه را می‌دهد که لایه‌های عمیق‌تری از بافت را جمع‌آوری کند. این پروسه معمولاً تحت بیهوشی عمومی و در بیمارستان انجام می‌شود.

مرحله بندی

اگر پزشک به تشخیص سرطان دهانه‌ی رحم برسد آزمایشات بعدی را برای تعین مرحله‌ای که سرطان در آن قرار گرفته انجام می‌دهد.

مرحله بندی شامل موارد زیر است:

1. تصویربرداری : استفاده از X-Ray ، CT ، MRI و یا PET به پزشک در تعیین مرحله سرطان کمک می‌کند.
2. مشاهده مثانه و مقعد : پزشک با وسایل مخصوصی مثانه و مقعد را مورد بررسی قرار می‌دهد که به مرحله بندی سرطان کمک می‌کند.

درمان

درمان به مرحله‌ای که سرطان قرار دارد و یا وضعیت عمومی بیمار؛ شامل شیمی درمانی، رادیوتراپی، جراحی و یا ترکیبی از آن‌ها می‌باشد.

جراحی

معمولاً در مراحل اولیه سرطان روش ارجح می‌باشد. نوع جراحی بسته به مرحله‌ی سرطان اندازه تومور و یا اینکه بیمار قصد بارداری در آینده را دارد بستگی دارد.

جراحی فقط برای برداشتن تومور: در تومور های خیلی کوچک احتمال دارد که با برداشتن بافت به صورت مخروطی بتوان تومور را درمان کرد در این روش بیمار شانس باردار شدن در آینده را دارد.

جراحی برای برداشتن دهانه رحم(trachelectomy): در مراحل اولیه سرطان در این روش جراحی دهانه رحم همراه با مقداری از بافت اطراف آن برداشته می‌شود و بقیه رحم دست نخورده باقی می ماند. در این روش بیمار شانس باردار شدن را دارد.

جراحی برای برداشتن کل رحم(hysterectomy) : در بعضی موارد برداشتن رحم (هیسترکتومی) روش جراحی انتخابی می‌باشد. در این روش رحم دهانه رحم و غدد لنفاوی اطراف برداشته می‌شوند تا احتمال عود سرطان به حداقل برسد. در این روش به علت برداشته شدن رحم احتمال باردار شدن برای بیمار وجود ندارد .

در نوعی از هیسترکتومی(Minimally invasive hysterectomy) که به صورت مداخله‌ی حداقلی انجام می‌شود چندین برش کوچک بر روی شکم بیمار ایجاد می‌کنند . در مقایسه با نوع رایج‌تر هیسترکتومی که جراح برش بزرگتری ایجاد می‌کند؛ در این روش بیمار زودتر از بیمارستان ترخیص می‌شود و مراحل بهبودی سریعتر صورت می‌گیرد . اما مطالعاتی نشان می‌دهند که نوع مداخله‌ی‌ حداقلی نسبت به نوع رایج اثربخشی کمتری دارد. بیمار باید با پزشک در مورد نکات مثبت و منفی هر یک از این روش‌ها مشورت کند.

رادیوتراپی

رادیوتراپی از اشعه‌های پر قدرت انرژی برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده می‌کند. رادیوتراپی معمولا همراه با شیمی درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد . می‌توان بعد از جراحی برای از بین بردن خطر باقی ماندن بافت سرطانی از این روش به صورت ترکیبی استفاده کرد.

رادیوتراپی میتواند به روشهای زیر انجام شود:

خارجی: در این روش دستگاهی که رادیوتراپی را انجام می‌دهد در خارج از بدن بیمار وجود دارد و اشعه از خارج به بافت سرطانی برخورد می‌کند.

داخلی: در این روش مواد رادیواکتیو در نزدیکی بافت سرطانی به مدت چند دقیقه تعبیه می‌شوند این روش براکی‌تراپی (brachytherapy) گفته می‌شود .

ترکیبی از هر دو روش

اگر بیمار در سنین قبل از یائسگی باشد رادیوتراپی می‌تواند باعث یائسگی زودرس شود به همین دلیل اگر بیمار قصد بارداری در آینده را دارد باید از پزشک خود مشاوره بگیرد.

• شیمی درمانی

شیمی درمانی روشی دارویی برای درمان سرطان می‌باشد. داروی شیمی درمانی ممکن است از طریق وریدی یا به صورت قرص یا ترکیب هر دو به بیمار داده شود.

در سرطان‌هایی که در مراحل اولیه وجود دارد می‌توان از ترکیب شیمی درمانی با دوز پایین و رادیوتراپی استفاده کرد.

شیمی درمانی با دوز بالا در سرطان‌هایی که در مراحل پیشرفته‌تر قرار دارند روش درمانی مناسبی است.

• درمان هدفمند

در این روش درمانی ضعف‌هایی که در سلولهای سرطانی وجود دارد به وسیله داروهای خاصی مورد هدف درمان قرار می‌گیرند. این روش بعضاً همراه با شیمی درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد و روش مناسبی برای سرطان‌های پیشرفته می‌باشد.

• ایمنی درمانی

ایمنی درمانی روشی است که به سیستم ایمنی برای مبارزه با سرطان کمک می‌کند. در سرطان‌ها سلولهای سرطانی پروتئین‌هایی تولید می‌کنند تا خود را از دید سیستم ایمنی پنهان کنند. ایمنی درمانی این کارکرد سلول‌های سرطانی را مختل می‌کند. در سرطان دهانه رحم ایمنی درمانی در مراحل انتهایی بیماری یا در مواردی که بیمار از روشهای دیگر درمانی سودی نمی‌برد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• درمان حمایتی

حمایت درمانی شاخه از علم پزشکیست که متخصصان آن به بیمار برای کاهش درد و یا علائم آزاردهنده بیماری کمک می‌کنند. متخصصان درمان حمایتی با بیمار خانواده‌ی بیمار و پزشکانی که در پروسه درمان دخیل‌اند همکاری می‌کنند.

درمان حمایتی شامل  تیمی از پزشکان پرستاران و آموزش دیده های این رشته اند که به بیمار و خوانواده‌ی بیمار برای افزایش کیفیت زندگی  کمک می‌کنند.

مواجهه با بیماری

هیچ فردی نمی‌تواند خود را در برابر اطلاع از مبتلا بودن به سرطان آماده کند. اما شما می‌توانید شوک و ترس وارده از شنیدن این خبر را با برداشتن قدم‌هایی تا حدی کنترل کنید.

هر فردی به نوعی با شنیدن و اطلاع پیدا کردن از مبتلا بودن به سرطان دهانه‌ی رحم کنار می‌آید. با گذشت زمان شما راه‌هایی را پیدا می‌کنید که به شما برای کنار آمدن با این موضوع کمک کنند. تا زمانی که خود این توانایی را پیدا می‌کنید شما می‌توانید از نکات زیر بهره ببرید:

• در مورد سرطان دهانه ی رحم مطالعه کنید تا بتوانید در خصوص درمان تصمیم‌گیری کنید. سؤالات خود را یادداشت کنید تا در نوبت بعدی بتوانید جوابشان را از پزشکتان بپرسید. یکی از دوستان یا اعضای خانواده را همراه خود ببرید که بتواند از توصیه‌های پزشکتان نکته برداری کند. اگر به اطلاعات بیشتری احتیاج داشتید از تیم درمانی خود در مورد منابع مطالعاتی بیشتر سؤال کنید.
• فردی را پیدا کنید که بتوانید در مورد این موضوع باهم حرف بزنید. شما ممکن از با فردی از اعضای خانواده یا دوستانتان برای حرف زدن در مورد بیماریتان احساس راحتی کنید و یا ترجیح دهید که درمیان گذاشتن این بحث در قالبی رسمی‌تر و با گروه‌های حمایتی از بیماران سرطانی انجام شود. در بعضی از کشورهای گروه‌های حمایتی برای اعضای خانواده‌ی فرد سرطانی هم در دسترس هستند.
• به دیگران اجازه دهید کمکتان کنند. درمان سرطان می‌تواند یک روند خسته کننده باشد. از دوستان و اعضای خانواده درخواست کمک کنید.
• اهداف منطقی برای خود تعیین کنید. داشتن هدف به شما این احساس را می‌دهد که کنترل اوضاع را در دست دارید و به شما اعتماد به نفس می‌دهد. اهدافی را انتخاب کنید که قابل دسترسی باشند.
• برای خودتان وقت صرف کنید. تغذیه‌ی مناسب داشته باشید. آرامش داشتن و استراحت کافی به شما برای مقابله با استرس و ضعف ناشی از سرطان کمک می‌کند.